Copy-editing
Wat, heb ik een copy-editor nodig?
Wie schrijft, heeft een copy-editor nodig.
Als professioneel copy-editor heb ik met vele goede schrijvers mogen werken. Maar ik heb nog nooit een boek gezien dat zonder enige redactie klaar was voor de drukker. Als de auteur het schrijfproces heeft afgerond, staat het boek vaak nog bol van de dt-fouten, hangende bepalingen, onlogische zinnen en noem maar op.
Tijdens het schrijven gaat al je aandacht naar wat je wilt vertellen. Tegen die tijd dat je aan zelfredactie (self-editing) toe bent, heb je de tekst al zo vaak gezien, dat het lastig is om te beoordelen of die correct, logisch, consistent en vloeiend is.
Ik bied je een scherp oog aan en maak jouw boek consistent in stijl, woordkeuze en spelling. Ik corrigeer typfouten, dubbelzinnigheid en zwakheden in logica en redenering. Samen maken we jouw document klaar voor de typesetter.
Wat is een copy-editor?
copy-ed·i·tor (ENG:) copy _ ed·i·tor
zelfstandig naamwoord
Een redacteur met een scherp oog, die de kleinste foutjes en inconsistenties in jouw boek opspeurt. De lichte copy-edit wordt in Nederland vaak 'correctie' genoemd. Bij een zware copy-edit (of 'line-edit') bouwt de redacteur zinnen om zodat ze beter lopen.
Een copy-editor is geen proeflezer
Copy-editing wordt vaak verward met proeflezen, maar dit zijn twee verschillende fases in het uitgeefproces.
Copy-editors gaan aan de slag met je manuscript voordat het naar de typesetter gaat (d.w.z. voordat het in boekvorm gegoten wordt). Copy-editors zorgen dat spelling, grammatica en woordgebruik kloppen, en dat bijvoorbeeld interne verwijzingen, inhoudsopgaven, tabellen en afbeeldings-bijschriften consistent en correct zijn.
Proeflezers, daarentegen, nemen het opgemaakte boek onder de loep, meestal in pdf-formaat. Het is dus al bijna klaar. Daarom zijn proeflezers beperkt in wat zij nog kunnen aanpassen. Ze doen een kwaliteits-check op de typesetting (opmaak) en controleren woord voor woord op spel- en typfouten. Maar bij voorkeur negeren ze complexe grammaticale kwesties die de gemiddelde lezer toch niet zouden opvallen.
Schrijvers vragen proeflezers soms om het werk van een copy-editor te doen. Om te voorkomen dat ook jou dat overkomt, volgt hier een overzicht van de taken waarvoor je een copy-editor inhuurt.
Copy-editing-niveaus
De ene copy-editingtaak is de andere niet. Het ene boek hoeft alleen bijgeschaafd te worden, waar het andere een zware line-edit nodig heeft – een grondige revisie op zins- en alineaniveau.
Daarom is copy-editing doorgaans onderverdeeld in drie niveaus. In werkelijkheid is het natuurlijk een continuüm: de grenzen tussen de niveaus zijn niet in graniet gebeiteld. Voordat hij begint aan het boekproject, stelt de copy-editor een overeenkomst op, waarin bepaald wordt wat de redacteur wel en niet zal doen.
De lichte copy-edit: spelling en consistentie
Het eerste redactie-niveau is vooral mechanisch. De redacteur corrigeert spelling, basale grammatica en inconsistenties in bijvoorbeeld koppeltekengebruik en interpunctie. Bij een lichte copy-edit negeert de redacteur complexe grammaticale zaken, ongelukkig opgestelde zinnen en stijl-eigenaardigheden die de gemiddelde lezer niet zullen opvallen – hooguit stelt hij hier vragen over.
De redacteur signaleert feitelijke onjuistheden als die hem opvallen of als hij die vermoedt. Hij doet bij een lichte-copyedit geen feitenonderzoek. Wel kijkt hij of alle zinnen begrijpelijk zijn.
Schrijvers verwachten vaak dat hun manuscript niet meer nodig heeft dan een lichte copy-edit. Maar ik raad je aan om dit te laten beoordelen door een professionele redacteur (niet iemand die toevallig Nederlands of journalistiek heeft gestudeerd), want redactie is een vak apart. Zo weet je zeker dat jouw boek krijgt wat het nodig heeft.
Normaal gesproken is een lichte copy-edit 1500 tot 2000 woorden per uur.
De medium copy-edit: dieper ingaan op grammatica
Bij een medium copy-edit neemt de redacteur iets meer vrijheid om zinnen vloeiender te laten lopen. Toch gaat het er niet om de tekst mooier te maken. De nadruk ligt op correctheid, hoewel dat soms betekent dat de zin helemaal omgegooid moet worden.
Op dit niveau stelt de redacteur vragen over onjuiste of betwijfelbare beweringen en denkfouten, maar hij doet geen feitenonderzoek.
Normaal gesproken is een medium copy-edit 1000 tot 1500 woorden per uur.
De zware copy-edit: mooie zinnen en feitelijke juistheid
Bij de zware copy-edit doet de redacteur al het bovenstaande, maar gaat hij ook op zoek naar de magie van de vloeiende zin. Hij inspecteert de zin niet alleen op fouten, maar ook op inconsistenties in toon en stijl. Hij zorgt voor een mooie, gevarieerde zinsopbouw, en kijkt of je taalgebruik overeenkomt met dat van je doelgroep. Dit wordt ook wel line-editing genoemd.
De redacteur bepaalt bij elke zin of hij die kan verbeteren door woorden te verwijderen of zinsdelen te verslepen. Ook past hij stijlconventies zoals parallellisme toe. Kort gezegd, de redacteur maakt je tekst mooier en doelgerichter.
Ten slotte controleert de redacteur beweringen en corrigeert, of stelt vragen over, feitelijke onjuistheden, problemen in tekststructuur en logica. De schrijver kan natuurlijk elke aanpassing die de redacteur maakt, weigeren.
Normaal gesproken is een zware copy-edit of line-edit ergens tussen de 300 en 800 woorden per uur.
Maar soms is zelfs dat niet genoeg.
Als een zware copy-edit niet voldoende is: herschijven of developmental editing
Soms gaan tekst-problemen verder dan het zins- of alinea-niveau en moet het boek opnieuw opgebouwd worden. En soms is de taal van de auteur zo ongepast, hoogdravend, rommelig of onbegrijpelijk dat elke zin een volledige metamorfose nodig heeft. Dan betreden we het domein van de developmental editor.
Check de developmental editing- en de herschrijf-pagina's voor meer informatie.
———
Niels is een getalenteerd redacteur die meedenkt met de klant. Hij heeft een aantal van mijn academische schrijfsels regedigeerd en ik beveel hem van harte aan voor iedereen die zijn tekst wil zien schitteren.
~ Tobias N. Strijker (Wageningen University, Nederland)
Images: “Typewriter Man!” by starmanseries is licensed under CC BY 2.0; 2) “#ds139 ‘Writer’s Block'” by Sharon Drummond is licensed under CC BY-NC-SA 2.0); Lady Behind Typewriter by emre keshavarz.
